چکیده
استفاده نا به جا از آیات قرآنی درباره فضایل ماورایی و خارق العاده امامان علیهم السلام ـ و درنتیجه شرک انگاری نسبت به آن بزرگواران ـ یکی از مشکلات اعتقادیست که برخی آن را مبنای نفی بسیاری از فضایل ائمه علیهم السلام قرار داده اند.
در این مقاله ابتدا ادعای شناسایی قرآنی ـ تاریخی عقاید مشرکان صدر اسلام و اعتقاد ایشان به خداوند به عنوان تنها خالق و قدرت مستقل (به نقل از کتاب مکتب در فرآیند تکامل) طرح می شود. سپس این ادعا با آیاتی که از آنها شرک ذاتی و ربوبی مشرکان ثابت می شود نقد می شود و از طریق حمل به لسان فطرت، تفسیری صحیح درباره آیاتی که از آنها به نوعی توهم توحید ذاتی و ربوبی مشرکان برداشت می شود ، ارائه می گردد. در نهایت به این نتیجه می رسیم که نمی توان مشرکان را در توحید ذاتی یا ربوبی موحد برشمرد و شرک ایشان را در اعتقاد به قدرت های خاص آلهه خود ـ در عین حفظ نظام طولی ـ منسوب نمود؛ در ادامه روشن می شود که تعابیر مشرکان در شفاعت و تقرّب به خداوند، در تقابل با مفاهیم اسلامی و قرآنی «شفاعت» و «تقرّب الی الله» است. به این ترتیب قیاس میان مشرکان و مسلمانان، قیاسی مع الفارق است. همچنین بیان خواهد شد که چهره ترسیم شده از مشرکان و باورهای ایشان در قرآن، با مفاهیم کلامی شرک و ملاک بودن استقلال در آن، سازگاری کامل دارد.
در این مقاله ابتدا ادعای شناسایی قرآنی ـ تاریخی عقاید مشرکان صدر اسلام و اعتقاد ایشان به خداوند به عنوان تنها خالق و قدرت مستقل (به نقل از کتاب مکتب در فرآیند تکامل) طرح می شود. سپس این ادعا با آیاتی که از آنها شرک ذاتی و ربوبی مشرکان ثابت می شود نقد می شود و از طریق حمل به لسان فطرت، تفسیری صحیح درباره آیاتی که از آنها به نوعی توهم توحید ذاتی و ربوبی مشرکان برداشت می شود ، ارائه می گردد. در نهایت به این نتیجه می رسیم که نمی توان مشرکان را در توحید ذاتی یا ربوبی موحد برشمرد و شرک ایشان را در اعتقاد به قدرت های خاص آلهه خود ـ در عین حفظ نظام طولی ـ منسوب نمود؛ در ادامه روشن می شود که تعابیر مشرکان در شفاعت و تقرّب به خداوند، در تقابل با مفاهیم اسلامی و قرآنی «شفاعت» و «تقرّب الی الله» است. به این ترتیب قیاس میان مشرکان و مسلمانان، قیاسی مع الفارق است. همچنین بیان خواهد شد که چهره ترسیم شده از مشرکان و باورهای ایشان در قرآن، با مفاهیم کلامی شرک و ملاک بودن استقلال در آن، سازگاری کامل دارد.
نویسنده:رضا قربانی زرین (دانشگاه تهران)