غلامحسن محرمی، مکتب در امتداد هدایت در نقد کتاب مکتب در فرایند تکامل، قم ، انتشارات الحقایق، ۱۴۰۱
کتاب مکتب در فرآیند تکامل که توسط آقای مدرسی طباطبایی نوشته شده، مکتب تشیع را بر اساس افکار روشن فکرانه بررسی کرده و بسیاری از اعتقادات شیعه را زیر سؤال برده است. به پیشنهاد حضرت آیت الله میلانی مدظله العالی جوابیه و نقد این کتاب، در قالب کتابی در مؤسسه شیعه پژوهی نگارش و با همکاری بنیاد فرهنگی امامت به چاپ رسیده است.
بخشی از مقدمه مؤلف:
کتاب مکتب در فرآیند تکامل هرچند توسط نویسنده‌ای دارای تحصیلات حوزوی و دانشگاهی نگارش یافته، ولی با توجه به تأثیرپذیری از محیط علمی غرب، نگرش سکولاری و مادی گرایانه ایشان به سان سایر تحصیل کردگان غربی به دین، به خصوص مذهب شیعه، در نگارش کتاب کاملاً مشهود است. البته ایشان به خاطر سابقه حوزوی کوشیده که برخی ساختارهای دینی را رعایت کرده و از احترام ظاهری به ائمه اطهار علیهم السلام فروگذاری نکند و از این نظر با نوشته‌های مستشرقان و نویسندگان لائیک غربی متفاوت باشد. با این حال محتوای کتاب سوگیری جدی به سمت نفی مبانی اعتقادی شیعیان درباره ائمه اطهار علیهم السلام دارد. بلکه بالاتر هر وقت توانسته از آشنایی‌اش به فرهنگ تشیع و حوزه علمیه سود جسته و بدون تعرض ظاهری به ساحت ائمه و برانگیختن احساسات جامعه شیعه، با چینش هدفمند مطالب، مقصود خود را رسانده و در عین حال از پیامد حرفش مصون بماند.
این کتاب با اینکه از لحاظ شکلی به صورت نوشته‌ای کاملاً مستند و به شیوه تحلیلی و با قلمی روان، و در عین حال سنگین نگارش شده و به ظاهر علمی و تحقیقی و مبتنی بر گزارش‌های تاریخی جلوه می‌کند، ولی با تأمل و مطالعه دقیق آن، دید و نگرش خواننده نسبت به این کتاب عوض می‌شود و می‌تواند پی ببرد که این کتاب، به هیچ وجه کتابی نیست که بی‌طرفانه و بر اساس گزارش‌های تاریخی نگارش شده باشد و نویسنده به دنبال کشف حقیقت تاریخی باشد؛ بلکه داستان این کتاب از قبل پردازش شده و بعد برای آن سند و مدرک درست شده است و قضاوت ایشان نسبت به اسناد و مدارک به طور کامل پیش داورانه است.
فصل های اصلی کتاب:
- فصل اول: نقد مقدمه کتاب
شبهه تقدیم فهم مردم عصر حاضر بر فهم گذشتگان
بزرگ‌نمایی اختلاف نظر دو مکتب فکری کوفه و قم
تحقیر علمای گذشته و مساعی آنان
تهمت نبود آزادی نظر در فرهنگ شیعه
تعمیم برخی موارد جزئی به کل فرهنگ شیعه
الفبای تأثیر پذیری علما از عامه مردم
کشف تدریجی معارف دینی مانند علوم مادی
- فصل دوم: نقد بخش اول
محدودیت تشیع به گرایش سیاسی در قرن اول و جنبه معنوی آن بعد از عصر امام باقر علیه السلام
تصریح به عدم آشنایی اصحاب امام باقر علیه السلام با مفهوم منصوص امامت
القای حتمی بودن وجود فرقه کیسانیه
شبهه محدود کردن پیشینه تشیع به عصر عثمان
مساوی انگاشتن امامت با قیام
پایه گذاری اصل عصمت توسط هشام بن حکم و نظریه علمای ابرار
شبهه در روایات محور و قطب عالم آفرینش
تعمیم دادن اعتقاد گروهک واقفیه به همه شیعیان معاصر امام کاظم علیه السلام
انکار پیشینه خمس پیش از عصر امام هادی علیه السلام
- فصل سوم: نقد بخش دوم
داستان نفوذ مفوضه از زمان امام صادق علیه السلام به بعد
القای حتمی بودن وجود سبائیه و کیسانیه
نسبت اعتقاد به علم غیب ائمه به غلات
نسبت عقائد شیعه به مفوضه
نسبت نقل اخبار خلقت نوری امامان به مفوضه
انکار اعتقاد به واجب الاطاعه بودن ائمه در میان شیعه
ارائه نظریه علمای ابرار درباره ائمه
خلط بحث درباره منابع علم ائمه با اختلاف درباره امام
نسبت رد صفات فوق بشری ائمه به علمای قم
پیش بردن تاریخ وجود مقصره
اثبات وجود جریان مفوضه در عصر امام عسکری علیه السلام با روایت جعلی
ادعای وجود تشتت داخلی در میان شیعه در عصر غیبت صغری
استفاده از دو حدیث ضعیف بر وجود مقصره
استناد وجود مقصره در عصر امام هادی علیه السلام با سخنی از خصیبی
ادعای وجود روایات مفوضه در میان میراث شیعه
استناد به شهادت ثالثه برای وجود مفوضه
ادعای ضعف احادیث کافی
ادعای جعل معجزات توسط مفوضه
اتهام طرفداری از غلو به علمای شیعه
حافظ رجب برسی و گروه شیخیه دلیل وجود غلو در میان شیعه
- فصل چهارم: نقد بخش سوم
بزرگ‌نمایی اختلاف برخی بنی‌هاشم در میان شیعه
بزرگ نمایی فرقه ناووسیه
تقویت ادعای اسماعیله درباره نص بر امامت اسماعیل
نسبت به بداء به فرقه کیسانیه
بزرگ نمایی ادعای فرقه فطحیه
بزرگ نمایی ادعای فرقه واقفیه
بزرگ نمایی جریان سیدمحمد
نسبت دروغ، تمرد و تردید به جامعه شیعه عصر امام عسکری علیه السلام
بزرگ‌نمایی کار فارس بن حاتم
القای ضعیف بودن نص بر امام زمان
القای شبهه شباهت صدای امام زمان عج به نبیره جعفر کذاب
بزرگ‌نمایی اخبار شاذ در ولادت امام زمان
بزرگ‌نمایی اختلاف بعد از شهادت امام عسکری علیه السلام
بزرگ‌نمایی اختلاف در بیت امامت
بزرگ‌نمایی طرفداران جعفر
القای شبهه انحصار نقل روایات غیبت به واقفیه
تشکیک در وکالت عثمان بن سعید عمری
تشکیک در توقیع
بزرگ‌نمایی مشکلات عصر حیرت
رد نقل حدیث دوازده امام توسط علمای شیعه قبل از اوائل قرن چهارم
تضعیف احادیث دوازده امام در کتاب بصائرالدرجات
رد انتساب کتاب سلیم بن قیس هلالی
تضعیف احادیث دوازده امام در اصل ابی سعید عصفوری
تضعیف احادیث دوازده امام در تفسیر قمی
تضعیف احادیث دوازده امام در محاسن برقی
عدم آشنایی صحابه ائمه با احادیث دوازده امام
تأثیرپذیری کلام شیعه از معتزله
این کتاب توسط حجت الإسلام و المسلمین دکتر غلامحسن محرمی تألیف و در سال ۱۴۰۱ توسط انتشارات الحقایق با همکاری بنیاد فرهنگی امامت و مؤسسه شیعه پژوهی به چاپ رسید.
